Uygulamalı davranış analizi, özel eğitim çalışmalarında önemli bir yere sahiptir. Davranışçı kuram tarafından ortaya atılmıştır. Uygulamalı, davranışsal, teknolojik, etkili, genellenebilir, analitik ve kavramsal bir sistematiğe sahip olmalıdır.
Uygulamalı Davranış Analizi Nedir?
Sosyal önemi olan davranışları değiştirmeyi amaçlayan, davranışçı kuramın öne sürdüğü, davranış temel prensiplerine dayalı süreçleri kullanan bilim dalıdır.
Uygulamalı Davranış Analizinin İlkeleri
Uygulamalı olması: Hedef davranışın kuramsal açıdan değil, toplumsal açıdan önemli bir davranış olmasını ifade eder. Arttırılmak yada azaltılmak istenen davranış toplumsal açıdan önemli olmalı ve acil önem taşımalı.
Davranışsal olmalı: Bireyin değişen ya da değiştirilmesi planlanan davranışının tam olarak gözlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır.
Analitik olmalı: Eğer işlevsel bir ilişkinin varlığından söz ediliyorsa, davranışın oluşması veya oluşmaması deneysel koşullar altında gösterilmelidir.
Teknolojik olmalı: Sürecin yazılı olarak tanımlanmasını ve yeterince detayı içermesini ve bir başka uygulamacı tarafından tekrarlanabilir olmasını gerektirir.
Kavramsal sistematiğinin olması: Uygulamacının izlediği süreçler davranışın temel prensiplerinden kaynaklanıyorsa kavramsal sistematikten söz edilebilir.
Etkili olmalı: Çalışma birey için pratik sonuçlar üretmek için davranışı yeterli şekilde gerçekleştiriyorsa etkilidir.
Genellenebilir olmalı: Davranış değişikliğinin başka durumlar ve ve başka davranışlar içinde sürdürülebilir olmasıdır.
Uygulamalı Davranış Analizi Basamakları
– Hedef davranışı belirleme ve tanımlama
– Hedef davranışı ölçme ve kaydetme
– Hedef davranış için uygulama yöntemini seçme.
Uygulamalı davranış analizi (UDA), karmaşık ve zor gelebilir. Ancak özel eğitim uygulamaları arasından çok etkili olarak öne çıkmaktadır. Özellikle otizm (yaygın gelişimsel bozukluk) tanısı üzerinde etkili bir uygulama olarak kendini göstermiştir. Bilimsel dayanağı ve çalışmaları yaygın bir çalışma alanıdır.
Uygulamalı davranış analizi; İngilizce adıyla ABA (Applied Behavior Analysis) yöntemi olarak adlandırılan Uygulamalı Davranış Analizi (UDA), davranışsal yöntem olarak adlandırılır ve davranış değiştirme yaklaşımları arasında en sıkça tercih edilen yöntemlerin başında gelir. Bu yöntemde, engelli bireyin davranışları ve davranışlarıyla ilişkili çevresel faktörler ayrıntılı olarak incelenir ve analiz edilir. Davranışın değiştirilmesinde bireyin çevresindeki etkenlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Uygun pekiştireç tarifeleri ve söndürme yöntemleri uygulanmasıyla istendik davranışlar elde edilmesi bu yöntemin en güçlü yanıdır. Sistematik ve kararlı bir uygulamada çok güzel sonuçlar alınmaktadır.